เพลงไม่ใช่แค่เรื่องเกี่ยวกับเพลงเท่านั้น แน่นอนว่าซาวด์คือองค์ประกอบที่สำคัญที่สุด แต่บทบาทของอาร์ทเวิร์คบน ปกอัลบั้มก็มีส่วนช่วยเรียกความสนใจมายังเพลงได้มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็น  ภาพถ่าย ภาพวาด หรือ งานคอลลาจ ทั้งหมดล้วนมีสิ่งให้เราได้เรียนรู้ในการสร้างสรรค์ตัวชิ้นงาน อาร์ทเวิร์คเหล่านี้นอกจากจะสร้างมูลค่าให้กับศิลปินแล้ว ยังสร้างมูลค่าให้กับเจ้าของชิ้นงานเอง และท้ายที่สุดคือมันให้คุณค่าแห่งความประทับใจกับเราด้วย

ปกอัลบั้มเก๋ๆ คูลๆ มีเยอะมาก วันนี้เราเลือกมาให้ชมกัน 11 ชิ้นค่ะ

The Velvet Underground & Nico (1967)
Artist:  The Velvet Underground & Nico
Album:  The Velvet Underground & Nico
Designer:   Andy Warhol

The Velvet Underground วงร็อคสัญชาติอเมริกันที่ก่อตั้งในยุค 60’s พวกเขามีอิทธิพลต่อดนตรีร็อค พังค์ และอื่นๆอีกหลายวงอย่างมากในเวลาต่อมา และหนึ่งสิ่งที่ทำให้ดนตรีของ VU มีชื่อเสียงโด่งดัง ก็คือการที่ ศิลปินป๊อบอาร์ทชื่อดังอย่าง Andy Warhol เข้ามาช่วยดูแลวง อัลบั้มนี้ Warhol ก็ได้ให้ ’Nico’ อดีตนางแบบสาวชาวเยอรมัน มาช่วยร้องเพลงด้วย จึงเป็นที่มาของชื่ออัลบั้มว่า The Velvet Underground & Nico ส่วนหน้าปกอัลบั้มนี้ก็ออกแบบโดย Warhol จนกลายเป็น Icon ของ VU ไปเลย โดยปกที่พิมพ์ในยุคแรก กล้วยข้างนอกจะเป็นสติกเกอร์แปะอยู่ มีคำว่า “Peel slowly and see” ชวนให้เราลอกปอกเปลือกกล้วยสีเหลืองออก เผยให้เห็นเป็นกล้วย”สีชมพู”ด้านใน ซึ่ง Lou Reed บอกว่า “The banana actually made it into an erotic art show” ช่างเป็นส่วนผสมที่ลงตัวของศิลปะ ดนตรี และอารมณ์ขันจริงๆ!

AKA  “THE BANANA ALBUM”

แต่ Warhol บอกว่าในส่วนของการผลิตแล้วก็ไม่ขำสักเท่าไร เพราะในยุคนั้นฝ่ายผลิตต้องมานั่งแปะสติกเกอร์เป็นกองเลย ในปีถัดมาก็เลิกผลิตปกกล้วยแบบปอกเปลือกได้ จากนั้นจึงทำให้ปกออริจินัลกลายเป็นของ rare item ที่ราคาพุ่งสูงขึ้นเรื่อยๆ เลยทีเดียว

Abbey Road (1969)
Artist:  The Beatles
Album:  Abbey Road
Designer:  Kosh/Iain MacMillan

แม้จะดูเหมือนไม่มีอะไรนัก แต่เมื่อเป็นภาพของวงดนตรีเบอร์ท็อปของโลก ที่โดดเด่นด้วยการแสดงถึงคาแรกเตอร์ของแต่ละคนได้อย่างชัดเจน นี่จึงเป็นการข้ามทางม้าลายที่มีคนจดจำได้มากที่สุดในประวัติศาสตร์ 4 เต่าทอง นำโดย John Lennon ใส่ชุดสูทสีขาว  ขณะที่ Ringo Starr ใส่ชุดสูทสีดำ  Paul McCartney ในชุดสูทเดินเท้าเปล่า และ George Harrison ในชุดยีนส์ จริงๆ ทีแรก Paul ใส่รองเท้าแตะอยู่ 2 ช็อต แต่หลังจากนั้นก็ถอดออก จุดนี้เองเป็นที่มาของตำนานเรื่องเล่า ‘Paul Is Dead’ (…ก็คิดกันไปได้นะ) โดยถ่ายในเวลาประมาณ 11 โมงครึ่ง ของวันที่ 8 สิงหา 1969  บน  Abbey Road นอกสตูดิโอ EMI  ช่างภาพ Iain MacMillan มีเวลาแค่ 10 นาทีในการถ่ายภาพนี้ เพราะต้องให้ตำรวจยืนกั้นการจราจรไว้ชั่วคราว  ถ่ายกันไป 6 ช็อต ช็อตที่ดีที่สุดซึ่งก็ คือช็อตที่ 5 เลือกโดย Paul  และที่สะดุดตาอีกอย่างคือ Abbey Road เป็นปกอัลบั้มของ The Beatles ที่ไม่มีชื่อวงหรือชื่ออัลบั้มโชว์อยู่บนปก

Dark Side of the Moon (1973)
Artist:  Pink Floyd
Album:  Dark Side of the Moon
Designer:  Storm Thorgerson  (Hipgnosis)

Pink Floyd เบื่อการใช้ภาพถ่ายเป็นปก Roger Waters  จึงให้ดีไซเนอร์ Storm Thorgerson หัวหน้าทีมออกแบบชื่อดังชาวอังกฤษ ‘Hipgnosis’ ที่มีผลงานการออกแบบปกแผ่นเสียงให้วงร็อคต่างๆ เช่น Led Zeppelin, 10cc, Dream Theater, The Mars Volta, Muse และ The Cranberries  โดยร่วมกับสมาชิกทีม อย่าง  Aubrey Powell และ George Hardie  ออกแบบกราฟิก ซึ่งเป็นงานนี้เป็นงานที่ท้าทายพวกเขามาก  แรงบันดาลใจมาจากสามเหลี่ยมปริซึม และ Live Show ของ Pink Floyd ที่เต็มไปด้วยการแสดงแสงสีอลังการ  จึงดีไซน์เป็นสามเหลี่ยมปริซึมมีรังสีสเปกตรัม(ขาดสีคราม)พาดผ่านเป็นตัวแทนของแสงสีตระการตาที่เห็นอยู่เสมอในโชว์ และมีนัยถึงแนวคิดของความมุ่งมั่นทะเยอทะยาน และความบ้าที่ Roger Waters สื่อสารผ่านเนื้อหาของบทเพลง  อีกทั้งแบล็คกราวนด์สีดำก็สื่อถึงดนตรีของพวกเขาในอัลบั้มนี้  สวย เรียบ ลึกลับ น่าค้นหา และแฝงพลังอย่างนุ่มนวล  แผ่นนี้มียอดขายกว่า 40 ล้านก๊อปปี้ ติดบิลบอร์ดชาร์ตถึง 741 สัปดาห์  ขายดีที่สุดและเป็นที่พูดถึงที่สุดของพวกเขาจนเรียกได้ว่าแผ่นนี้เหมือนเป็นแผ่นยาสามัญประจำบ้านของคอเพลง Progressive Rock ทั่วโลกเลยทีเดียว ทั้งยังได้รับการโหวตให้เป็นหนึ่งในปกอัลบัมยอดเยี่ยมที่สุดตลอดกาลจากสื่อมวลชนหลายแขนงด้วย  แม้ไม่มีสมาชิกในวงคนใดออกมาบอกถึงที่มาของปก แต่การปล่อยให้แฟนๆ ได้ตีความกันเอาเอง ก็ทำให้ปก Dark Side of the Moon กลายเป็นสัญลักษณ์ของวงไปแล้ว

Nevermind (1991)
Artist:  Nirvana
Album:  Nevermind
Designer:  Robert Fisher

หนึ่งในปกอัลบั้มที่เป็นที่จดจำที่สุดตลอดกาล  ภาพเด็กทารกว่ายน้ำเข้าหาแบงก์ดอลลาร์ที่เกี่ยวบนขอเบ็ด  Kurt Cobain ปิ๊งไอเดียนี้หลังจากดูรายการเกี่ยวกับการคลอดในน้ำ  ช่างภาพ Kirk Weddle จึงได้ชักภาพเด็กหลายคนที่มาดำน้ำจริงๆ ในสระว่ายน้ำสาธารณะทางตอนใต้ของแคลิฟอร์เนีย  แต่ภาพที่ถูกเลือกใช้คือภาพของเด็กทารกวัยสี่เดือนนาม ’Spencer Elden’ ซึ่งเป็นลูกชายของเพื่อนเขาเมื่อครั้งที่เรียนโรงเรียนศิลปะ   Spencer Elden ในวัย 24 ณ ตอนนี้ เล่าถึงความหลังที่เคยฟังจากพ่อแม่ พร้อมเผยถึงความคิดของเขาว่าทั้งที่ช่างภาพถ่ายภาพเด็กๆ หลายคน  แต่ที่ภาพเขาถูกเลือกคงเป็นเพราะเจ้าน้องชายของเขาแน่ๆ (แหม!) “ผมดีใจที่พวกเขาเลือกผม และก็ดีใจที่ไม่ใช่อัลบั้มแนว Backstreet Boys”

ส่วนเบ็ดตกปลาและแบงก์ดอลล่าร์เป็นการรีทัชเติมลงไปทีหลัง เดิมทีทางค่ายเพลงต้องการเซ็นเซอร์อวัยวะเพศของเด็กออก แต่ Kurt ไม่ยอมและขอให้ใช้วิธีแปะสติกเกอร์ทับ  ทั้งนี้ความหมายของภาพนั้นไม่เป็นที่เปิดเผยว่าต้องการสื่อถึงอะไรแต่ก็ถูกตีความไปต่างๆ นานา ซึ่งส่วนมากมักถูกคิดว่าเป็นภาพเกี่ยวกับการเสียดสีสังคม 

Unknown Pleasures  (1979)
Artist:  Joy Division
Album:  Unknown Pleasures
Designer:  Joy Division, Peter Saville & Chris Mathan

หลายคนอาจจะเคยเห็นหรือมีเสื้อที่มีลายกราฟฟิคลายนี้ แต่ไม่ทราบว่ามันมาจากไหน  บ้างจิตนาการว่าภาพ abstrack นี้คือภาพหมู่เทือกเขา หรือเหล่าคลื่นทะเล  แต่จริงๆ แล้วภาพของเส้นกราฟิกดีไซน์อันเรียบง่าย แต่เท่เหลือหลายบนปกอัลบั้มนี้ ออกแบบโดย Peter Saville กราฟิกดีไซเนอร์ของ Factory Records ที่ออกแบบปกอัลบั้มชั้นเยี่ยมให้กับวงร็อกชื่อดังมากมาย ได้แรงบันดาลใจมาจากลายเส้นกราฟิกของคลื่นวิทยุ pulsar (หรือ PSR B1919+21)  ซึ่งจริงๆแล้ว Stephen Morris มือกลองของวงไปเห็นมันก่อนใน ‘Cambridge Encyclopedia of Astronomy in 1977’ และเอามาเสนอให้ Peter Saville จากนั้นเขาแค่เปลี่ยนลายเส้นดำบนพื้นขาวให้เป็นลายเส้นสีขาวบนพื้นดำเท่านั้นเอง  ด้วยความที่ภาพลายเส้นสะท้อนคลื่นพลังงาน จังหวะของดนตรี ความดิบ และหม่นมัว กลายเป็นสัญลักษณ์อันเปี่ยมพลัง ทั้งยังถูกพิมพ์ลงบนเสื้อยืด สิ่งพิมพ์ และสื่อต่างๆ มากมาย กลายเป็นที่รู้จักไปทั่วโลก จึงทำให้มีหลายฝ่ายจะพยายามสืบค้นว่าใครเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ภาพนี้กันแน่ แต่สุดท้ายแล้วก็ยังไม่พบว่ามันมีลิขสิทธิ์แต่อย่างใด

Power, Corruption & Lies  (1983)
Artist:  New Order
Album:  Power, Corruption and Lies
Designer:  Peter Saville

ภายหลังจากการเสียชีวิตของ Ian Curtis วง Joy Division  สมาชิกอีกสามคนอย่าง  Bernard Sumner, Peter Hook และ Stephen Morris ได้ร่วมกันก่อตั้งวงใหม่ขึ้นมาและวงอวตารของเหล่าสมาชิกที่เหลือนี้ก็ใช้ชื่อ New Order ซึ่งก็ยังคงประสบความสำเร็จอย่างสูงทั้งคำวิจารณ์และยอดขายเช่นเดียวกัน   ‘A Basket of Roses’ ภาพวาดของจิตรกรชาวฝรั่งเศสนาม ‘Henri Fantin-Latour’ ประดับอยู่ในพิพิธภัณฑ์แห่งชาติอังกฤษ ถูกนำมาใช้เป็นภาพปก  โดย Peter Saville กราฟิกดีไซเนอร์คู่บุญตั้งแต่สมัย Joy Division บอกว่าสิ่งต้องการสื่อถึงคือ ‘อำนาจ คอร์รัปชั่น และคำโกหก ที่แทรกซึมอยู่ตลอดชีวิตของเรา’  เหมาะเจาะพอดีกับชื่ออัลบั้มซึ่งตั้งจากการที่ Bernard Sumner ได้เห็นพวกมือบอนเอาสีสเปรย์พ่นใส่ภาพวาดของ Gerhard Richter ในงานแสดงภาพวาดแห่งหนึ่งในเยอรมัน เป็นคำว่า ‘Power, Corruption and Lies’   และท้ายที่สุดแล้วก็ไม่ลืมใส่ colour-based code ไว้มุมบนขวา  ผลจึงออกมาเป็นดีไซน์ที่มีเสน่ห์อย่างปฏิเสธไม่ได้เลยเชียว

Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967)
Artist:  The Beatles
Album:  Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band
Designer:  Sir Peter Blake, Jann Haworth

ใครเป็นใครในภาพปกอัลบั้มดูได้จากภาพนี้เลยค่ะ

ปกอัลบั้มสุดคลาสสิกซึ่งครองแชมป์ Grammy Award for Best Album Cover, Graphic Arts ปี 1967 นี้ ออกแบบโดยสองศิลปินป๊อป Peter Blake  กับ Jann Haworth และถ่ายทำโดยช่างภาพ  Michael Cooper   คอลลาจชิ้นเยี่ยมนี้พวกเขาใช้ภาพถ่ายถึง 57 ภาพ กับหุ่นขี้ผึ้งอีก 9 ตัว ภายใต้งบที่บานปลายไปถึง 3,000 ปอนด์ (จากงบปกติ 50 ปอนด์) และใช้เวลานานถึง 5 เดือน  ภาพจำลองขนาดเท่าตัวจริงของเหล่าเซเลบริตี้จากหลากหลายแวดวงกว่า 50 คนถูกจัดเรียงไว้ด้านหลังแถว The Beatles มีตั้งแต่ Karl Marx, Marlon Brando, Bob Dylan, Marilyn Monroe ไปจนถึง Oscar Wilde เป็นต้น  เดิมที John Lennon เสนอให้มีภาพ Hitler,  Ghandhi และ Jesus รวมอยู่ด้วย แต่ทางผู้บริหาร EMI เห็นว่าอาจก่อให้เกิดประเด็นถกเถียงโดยเฉพาะกับผู้ที่นับถือบุคคลเหล่านั้นซึ่งจะส่งผลที่ไม่ดีต่อวง

London Calling  (1979)
Artist:  The Clash
Album:  London Calling
Designer:  Pennie Smith, Ray Lowry

ในความเป็น rock ‘n’ roll อะไรจะเจ๋งไปกว่า  a) ฟาดกีตาร์บนเวที  b) ฟาดกีตาร์และไม่มีปัญหาในการซื้อตัวใหม่  c) ฟาดกีตาร์ทั้งๆ ที่ไม่รู้ว่าจะมีปัญญาหาตัวใหม่มาใช้มั้ย   แต่ The Clash เฟี้ยวกว่านั้นจ้ะ  d) ฟาดเบส!

Paul Simonon มือเบสวง The Clash เล่าถึงค่ำคืนที่พวกเขาได้ไปแสดงที่ไนต์คลับชื่อดังแห่งหนึ่งของนิวยอร์กเมื่อปี 1979 เขาโมโหกับปฏิกิริยาของคนดูที่ไม่ค่อยเอ็นจอยเดอะโชว์ในคืนนั้น เมื่อฉุนขาดจึงลงมือฟาดเบสในมือสุดแรง  Pennie Smith ช่างภาพผู้ขึ้นชื่อในการถ่ายช็อต rock ‘n’ roll ชักภาพจังหวะนี้ได้พอดี แต่ไม่คิดว่าภาพนี้จะได้ใช้เป็นปกอัลบั้ม ‘London Calling’ เพราะเธอคิดว่าภาพมันหลุดโฟกัสจนดูเบลอไปมาก แต่ Joe Strummer นักร้องนำกับ Ray Lowry กราฟฟิกดีไซเนอร์ เห็นพ้องต้องกันว่าภาพนี้มันดูทรงพลังมาก และดีพอจะใช้เป็นปกอัลบั้มใหม่ได้   Ray Lowry เลือกใช้รูปแบบฟอนท์แบบที่ Elvis Presly ใช้ในอัลบั้มแรก ปี 1956   หลังจากนั้นมันก็กลายเป็นหนึ่งในปกอัลบั้มที่ได้รับการจดจำมากที่สุดปกหนึ่งในโลก

Island Life  (1985)
Artist:  Grace Jones
Album:  Island Life
Designer:  Jean-Paul Goude

เด็กรุ่นใหม่คงไม่รู้จักคุณป้าราชินีดิสโก้ ‘Grace Jones’  ในช่วง 70-80 คุณป้าแกดังมาก เป็นทั้ง นักร้อง นักแต่งเพลง นางแบบ และนักแสดง เคยเป็นสาวบอนด์ในตอน ‘A view to a kill’ ซะด้วย แถมทรงผมก็เก๋ไม่ซ้ำใคร ทำให้นางกลายเป็นขวัญใจของเหล่าศิลปินและนักออกแบบมีชื่อในยุคนั้น ทั้ง  Andy Warhol, Keith Haring  โดยเฉพาะกับช่างภาพคนดังชาวฝรั่งเศส Jean-Paul Goude  (ที่กลายเป็นคู่รักกันในเวลาต่อมา) ซึ่งเป็นผู้ออกแบบภาพปกอัลบั้มอันเลื่องชื่อให้นาง  ‘Island Life’ ทำโดยใช้เทคนิคการถ่ายภาพแบบแบ่งสัดส่วน (ไม่ใช่การรีทัชแต่ cut & pasted) จนออกมาเป็น Grace Jones เกือบนู้ดในท่าโพสที่ดูสวย สง่า เปี่ยมไปด้วยพลัง ตรึงตรา ทว่าเหนือจริง

Dangerous (1991)
Artist:  Michael Jackson
Alubum:  Dangerous
Disingner:   Mark Ryden

‘ดวงตาของ MJ, หัวของลิง, ตัวตลกจากโรงละคร, เหล่านางฟ้า, สุนัขบนบัลลังค์,  Macaulay Culkin เด็กจากเรื่อง Home Alone และ P.T. Barnum ชายผู้ให้กำเนิดคณะละครสัตว์’  ตัวละครและสารพัดสิ่งสุดแสนจะจินตนาการ ทั้งยากจะคาดเดาถึงสิ่งที่ต้องการจะสื่อ แต่ทั้งหมดที่เชื่อมโยงและสะท้อนให้เห็นถึงความเป็น MJ เหล่านี้ถูกจัดวางอย่างลงตัวบนปกอัลบั้มสุดฮิต เป็นฝีมือของ Mark Ryden จิตกรชาวอเมริกัน ผู้ซึ่งมีผลงานออกแบบให้กับศิลปินดังๆ มากมาย เช่น Ringo Starr, Jack Off Jill, Scarling, Screaming Trees และ Red Hot Chili Peppers เป็นต้น   หน้าปกที่สร้างความประทับใจให้กับคนทั่วโลก บวกกับความโด่งดังของนักร้องระดับโลกอย่าง MJ ภาพนี้ย่อมไม่ธรรมดาแน่นอน  Mark Ryden ต้องเปิดเพลงในแผ่นนี้ฟังและปรึกษากับ MJ ถึงแนวภาพที่ต้องการ เขาร่างและวาดภาพด้วยแปรง ลงสี โดยไม่ได้ใช้คอมพิวเตอร์ช่วยเลย เรียกได้ว่า 100% painting ซึ่งกว่าจะเสร็จก็ใช้เวลานานร่วม 6 เดือน   แม้เจ้าของผลงานเองจะไม่เคยเอ่ยความหมายที่แท้จริงของภาพ  แต่ความสวยงามชวนจินตนาการของมันก็ทำให้แฟนๆ ร้องว้าว! กันทั่วโลก

Rage Against The Machine  (1992)
Artist:  Rage Against The Machine
Album:  Rage Against The Machine
Photographer:   Malcolm Browne

Zack de la Rocha นักร้องนำของ RATM วงดังที่มีเนื้อหาเพลงเกี่ยวกับเรื่องการเมืองเป็นส่วนใหญ่ ได้แรงบันดาลใจจากภาพเหตุการณ์การสละตนอันยิ่งใหญ่ของ Thích Quảng Đức พระภิกษุนิกายมหายานชาวเวียตนามที่นั่งอยู่ท่ามกลางเปลวไฟอย่างกล้าหาญและนิ่งสงบ มรณภาพไปกับการเผาตัวเอง (self-immolation) กลางสี่แยกในกรุงโฮจิมินห์ซิตี้ ประเทศเวียตนาม ในวันที่ 11 มิถุนายน 1963 เพื่อประท้วงรัฐบาล Ngô Đình Diệm ที่มีนโยบายลิดรอนเสรีภาพในการนับถือศาสนา ซึ่งถ่ายโดยช่างภาพข่าวนาม Malcolm Browne เมื่อภาพนี้ถูกแพร่กระจายบนหน้าหนึ่งหนังสือพิมพ์ทั่วโลก ก็ทำให้นโยบายของรัฐบาลชุดดังกล่าวถูกจับตาจากทั่วโลกเช่นกัน และภาพการเผาตัวเองของพระ Thích Quảng Đức ก็ทำให้ช่างภาพได้รับรางวัล Pulitzer ด้วย  นับว่าเป็นภาพประวัติศาสตร์อันทรงพลัง ชวนขนลุก และปลุกการตื่นรู้ได้ดีจริงๆ

และนี่คือภาพเต็มๆ ค่ะ

Writer : Jayda Sopasooksri
อ้างอิง : beatlesnumber9.com,  billboard.com,  shortlist.com