ในยุคที่ Minimalist เป็นแนวคิดที่มีอิทธิพลไม่เพียงแค่ในงานดีไซน์แต่รวมถึงวิธีชีวิตของผู้คนมากมาย ชื่อของ Naoto Fukasawa ก็ได้เป็นหนึ่งในดีไซเนอร์ที่เป็นที่ยอมรับที่สุดต่อวงการออกแบบในปัจจุบัน

ตลอดการทำงานเกือบ 30 ปีของเขาได้สร้างแนวคิดและผลงานการออกแบบของ Fukasawa  เป็นแรงบันดาลใจให้กับนักออกแบบอื่นๆ มากมายในเวลาต่อมา เรามีโอกาสได้มานั่งพูดคุยกับ Fukasawa  ที่มาเปิดตัวนิทรรศการมูจิ What is MUJI? ที่เซ็นทรัลเอ็มบาสซี่ ถึงเรื่องราวและแนวคิดในงานดีไซน์ที่สร้างอิทธิพลมากมายต่อการออกแบบในปัจจุบัน

Who is Naoto fukasawa?

ในวัยมัธยม Fukasawa ได้ทำความรู้จักกับอาชีพ Product designer ครั้งแรกผ่าน Job description บนนิตยสารเล่มหนึ่ง “Product designer คือการสร้างความสุขให้ผู้คนผ่านการออกแบบสิ่งของ” ถือว่าเป็นประโยคเปลี่ยนชีวิตที่ทำให้เขาตัดสินใจเข้าศึกษาสาขาการออกแบบผลิตภัณฑ์ ที่มหาวิทยาลัยศิลปะทามะ

Fukasawa เริ่มต้นทำงานที่บริษัท Seiko ในฝ่ายวิจัยและออกแบบ และได้เดินทางไปทำงานบริษัทออกแบบชื่อ ID TWO (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น IDEO) ที่สหรัฐอเมริกา ด้วยประสบการณ์งานที่หลากหลายทำให้ผลงานการดีไซน์ของ Fukasawa มีตั้งแต่นาฬิกา เครื่องใช้ไฟฟ้า ไปจนถึงลิฟท์ขนสินค้า

What is Good Design?

เพราะความหลงใหลในศิลปะมาตั้งแต่เด็ก Fukasawa จึงเคยบอกว่า “พอเรียนจบผมรับไม่ได้เลยที่จะสร้างสิ่งหน้าตาประหลาดหรือน่าเกลียด ทุกสิ่งที่ผมทำต้องมีความสวยงาม ผมเคยเชื่อว่านั้นคือ Good design”

Fukasawa ยังบอกอีกว่าชีวิตของเขาเหมือนกับ Sculptor หรือ Plastic artist ที่ฝึกฝนความสามารถด้วยการสร้างสิ่งของที่มีรูปร่างดึงดูด “ในมุมหนึ่ง ถ้ามองอย่างเป็นบวก ผมภูมิใจที่สามารถสร้างสิ่งที่มีรูปร่างสวยงาม เพราะผมสามารถเปลี่ยนให้ของที่มัน Mass มากๆ เป็นสิ่งที่น่าสนใจ ในช่วงเวลานั้นแรงผลักดันของผมคือการสร้างรูปทรงที่ดีกว่าคนอื่นๆ ”

ในระยะเวลาไม่ถึง 20 ปีที่ผ่านมาการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วของเทคโนโลยีได้ส่งมากมายต่อการใช้ชีวิตของมนุษย์ งานดีไซน์ที่เคยเจ๋งที่สุดในยุคนั้นกลับดูล้าสมัยในปัจจุบัน “ในช่วงเวลาที่ผมตัดสินใจที่จะกลับมาสู่ญี่ปุ่น ผมเริ่มคิดว่ามันไม่สำคัญเลยที่สิ่งของเหล่านั้นจะดูเจ๋งขนาดไหน ถ้าสิ่งของต่างๆ เล็กลง หรือบางลง รูปทรงที่เราทุ่มเทกับมันมามากมายสุดท้ายก็ไร้ค่า ผมเริ่มสงสัยว่า อะไรคือความหมายของดีไซน์จริงๆ”

What is Without thought?

“ผมเคยรู้สึกว่ามันมีรูปทรงบางอย่างที่กำลังรอการค้นพบ แต่สุดท้ายผมก็คิดได้ว่าบางทีมันอาจไม่มีสิ่งของอย่างนั้นก็ได้”

แนวคิด Without thought อันโด่งดังของ Fukasawa เกิดขึ้นจากการค้นหาความหมายและตกตะกอนในแนวคิดการออกแบบของเขา มากกว่าการดีไซน์รูปทรงใหม่ๆ มาเพื่อให้ผู้คนใช้งาน Fukasawa กลับบอกว่าดีไซน์ต่างๆ ไม่ได้มาจากตัวเขา แต่มาจากผู้ใช้มากกว่า “ผู้คนต่างมีภาพของสิ่งที่เขาอยากได้ แต่เพราะไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญเขาจึงอธิบายมันออกมาในรูปแบบที่ Abstract ในฐานะที่เป็นผู้เชี่ยวชาญ ผมสามารถสร้าง Objects ที่สะท้อนสิ่งที่พวกเขาตามหา”

Wall Mounted CD Player เครื่องเล่นซีดีที่ให้ความรู้สึกคุ้นเคยแม้เป็นนวัตกรรมที่ล้ำสมัยที่สุด ณ เวลานั้น คือตัวอย่างที่เป็นรูปธรรมที่สุดในการแนะนำปรัชญา Without thought “มากกว่าการหาดีไซน์ที่ไม่เคยมีมาก่อน บางทีมันอาจเป็นบางสิ่งที่ทุกคนสามารถเชื่อมโยงกับมันและยอมรับได้ บางทีสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ได้มาจากผมแต่มันมาจากผู้ใช้มากกว่าแม้ว่าเขาจะรู้สึกหรือไม่ แต่มันมีสิ่งที่เชื่อมโยงกันมากมายระหว่างจิตใต้สำนึกกับสัญชาตญาณ”

What is Designer?

“มากกว่าการดีไซน์ที่เป็นแค่ออริจินัลของตัวเอง แต่เขาอยากจะทำสิ่งของที่ทุกคนใช้ได้ร่วมกัน”

Fukasawa บอกว่าส่วนใหญ่ดีไซน์เนอร์มักจะเน้นดีไซน์สิ่งของ แต่สำหรับตัวเขาแล้วมันคือการดีไซน์บรรยากาศรอบตัว (ambient) เขาเชื่อว่าสิ่งต่างๆ ในสังคมมีความเชื่อมโยงกัน และดีไซน์นั้นเป็นส่วนหนึ่งในการเติมช่องว่างโดยไม่ทำลายความเชื่อโยงที่มีอยู่ “คนทั่วไปมักจะมองว่าดีไซน์เนอร์เป็นคนสร้างสิ่งของขึ้นมา ตัวผมอยากให้เข้าใจว่าดีไซน์เนอร์ไม่ได้แค่สร้างสิ่งของ แต่คือการสร้างสิ่งแวดล้อมที่ทำให้ทุกอย่างอยู่ร่วมกันได้”

What is Muji?

ปัจจุบัน Naoto Fukasawa เป็นที่รู้จักในฐานะที่ปรึกษาด้านการออกแบบของ Muji ด้วยแนวคิด Without thought ของเขารวมเข้ากับการออกแบบงานที่เน้นฟังก์ชั่น ‘ไม่ติดแบรนด์’ และ ‘ไม่ตามกระแส’ ของมูจิยิ่งทำให้แนวทางการออกแบบของแบรนด์ชัดเจนและยังดูร่วมสมัยแม้จะวางขายมานานกว่า 30 ปี

ด้วยแนวคิด Compact Life ปรัชญาหลักที่ต้องการสร้างเฉพาะผลิตภัณฑ์อันเป็นพื้นฐานและตอบสนองต่อความต้องการในแต่ละวันของผู้คนตั้งแต่แรกเริ่ม ทำให้สินค้าสไตล์ของ Muji เป็นอะไรที่มากกว่า Minimalism แต่เปรียบเสมือนแก้วเปล่า ซึ่งความว่างเปล่าและความเรียบง่ายนั้นสร้างอิสระให้ทุกคนสามารถใส่ความรู้สึกและความคิดลงไปได้โดยที่คุณ ‘ไม่ต้องคิดอะไร’ มากมายในระหว่างใช้ผลิตภัณฑ์

คำนิยามที่ชัดเจนที่สุดสำหรับอาชีพของ Fukasawa ของเป็นความเรียบง่าย ภายใต้งานดีไซน์ที่ดูเหมือนธรรมดาของเขา เรากลับรับรู้ถึงความรู้สึกพิเศษผ่านคุณค่าที่มองไม่เห็นด้วยตา

ระยะเวลาเกือบ 30 ปีจากยุคอะนาล็อกสู่ดิจิตัล จากคำอธิบายของอาชีพดีไซน์เนอร์บน Job description ถึงวันที่ค้นหาความหมายของงานดีไซน์ด้วยตนเอง มีสิ่งหนึ่งที่ชัดเจนและไม่เคยเปลี่ยนในเส้นทางการทำงานของ Fukasawa

“Product designer คือการสร้างความสุขให้ผู้คนผ่านการออกแบบสิ่งของ”

—