.
ไม่มีใครไม่รู้จักประเทศเกาหลีเหนือ ประเทศแสนอึมครึมที่ไม่ว่าจะขยับตัวท่าไหนก็สะเทือนโลก แต่น้อยคนนักที่จะได้เข้าไปเรียนรู้ คลุกคลี และทำความรู้จักกับชีวิตแบบ ‘จริงๆ ‘ ของประเทศนี้ ซึ่งอาจเป็นชุดความจริงแบบที่รัฐบาลแสนเข้มแข็งของเขาต้องการให้ผู้คนในประเทศนี้เป็น
.

.
Nicholas Bonner เจ้าของหนังสือปกชมพูแสนน่ารัก ‘Made in North Korea’ เป็นชาวอังกฤษที่ย้ายถิ่นฐานมาอยู่ที่กรุงปักกิ่ง ประเทศจีน ตั้งแต่ปี 1993 เขาเป็นเจ้าของบริษัททัวร์ที่จัดทริปนำนักท่องเที่ยวเดินทางสู่กรุงเปียงยาง ประเทศเกาหลีเหนือ แถมเขายังเป็นคนหนึ่งที่ได้รับความไว้วางใจจากรัฐบาลเกาหลีเหนือให้มีส่วนร่วมในโปรเจ็กต์ทางวัฒนธรรมต่างๆ รวมถึงยังเป็นผู้กำกับร่วมในภาพยนตร์ที่จัดทำโดยรัฐบาลอีกด้วย
.
Bonner หลงเสน่ห์ในชิ้นงานกราฟิกดีไซน์ของประเทศเกาหลีเหนือเป็นอย่างมาก ในยุคที่ความรู้ด้านกราฟิกอาจยังมาไม่ถึงเกาหลีเหนือ ในขณะที่โลกกำลังไปไหนต่อไหน งานกราฟิกดีไซน์เกาหลีเหนือจึงยังคงเอกลักษณ์เอาไว้อย่างเหนียวแน่น ทั้งยังสะท้อนวัฒนธรรม สังคม หรือแม้แต่การเมืองของประเทศนี้อย่างเนียนๆ อีกด้วย
.

.
หลายคนคงคุ้นเคยกับภาพจำของโปสเตอร์ propaganda สีสดตามแบบอย่างโซเวียตที่เห็นได้ตามประเทศคอมมิวนิสต์อย่างรัสเซีย จีน รวมถึงเกาหลีเหนือ แต่ Bonner เลือกเก็บเอาชิ้นงานกราฟิกดีไซน์จากในชีวิตประจำวันของชาวเกาหลีเหนือ รวบรวมเอาไว้ในหนังสือเล่มนี้ ไล่มาตั้งแต่โปสการ์ดสามมิติรูปหญิงสาวในชุดประจำชาติ ตราไปรษณียากร ตั๋วเครื่องบิน ฉลากสินค้า หรือแม้แต่นามบัตรต้อนรับของโรงแรมในกรุงเปียงยาง
.

.
Bonner ตั้งข้อสังเกตอย่างง่ายในหนังสือเล่มนี้ว่า การออกแบบกราฟิกของเกาหลีเหนือนั้นมักเน้นไปที่ฟังก์ชั่นมากกว่าความสวยงาม ตัวอย่างเช่นฉลากสินค้ากระป๋อง มักเป็นภาพวาดอย่างง่ายและชัดเจนของวัตถุดิบนั้นๆ จัดวางลงบนฉลากสีสันฉูดฉาด โดยมักเป็นแม่สี เพื่อลดต้นทุนในการผสมสี รวมถึงไม่จำเป็นต้องออกแบบให้ฉูดฉาด เพราะไม่ได้มีคู่แข่งทางการตลาด บริษัทที่ผลิตสินค้าส่วนใหญ่มักเป็นบริษัทที่ผูกขาดและเป็นของรัฐบาล จึงมีเพียงแค่บริษัทเดียว
.

.
Bonner เสริมว่าเมื่อไม่มีการแข่งขัน ก็ไม่จำเป็นต้องมีการโฆษณา เราจึงมักไม่ค่อยเห็นป้ายโฆษณาผลิตภัณฑ์เหล่านี้ตามท้องถนน หรือแม้แต่โฆษณาทางโทรทัศน์ คนเกาหลีเหนือจะพบว่ามีผลิตภัณฑ์ออกใหม่ก็ต่อเมื่อพวกเขาเข้าไปในร้านค้าเท่านั้น ซึ่งเป็นเรื่องปกติมากในประเทศที่ประชาชนทุกคนยังไม่สามารถเข้าถึงอินเตอร์เน็ตได้
.

.
และเป็นอย่างที่คิดเอาไว้ วงการกราฟิกดีไซน์ของเกาหลีเหนือถูกควบคุมจากทางรัฐตลอดสาย ด้วยเพราะมันคือหนึ่งในวิธีการสื่อสารที่จะต้องถูกควบคุม นักเรียนด้านกราฟิกดีไซน์จะถูกฝึกฝนถึงสิ่งที่ทำได้และทำไม่ได้ในสถานศึกษาของรัฐ เมื่อจบการศึกษางานส่วนใหญ่ของพวกเขาคือการเป็นพนักงานออกแบบกราฟิกในโรงงานของรัฐ (อยู่ดี) รวมถึงหน่วยงานประชาสัมพันธ์ของรัฐที่ยังคงควบคุมทัศนคติโดยผู้หลักผู้ใหญ่ จึงไม่แปลกที่ความคิดสร้างสรรค์ใหม่ๆ จะไม่ค่อยถูกพบเห็นมากนัก …จนกว่าจะผ่านตาและรับรองโดยรัฐบาลมาแล้ว
.

.
หากถามว่าวิวัฒนาการของกราฟิกดีไซน์ในเกาหลีเหนือนั้นไปถึงไหน Bonner บอกว่า ก็ถือว่ามีความเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นเรื่อยๆ รัฐบาลเริ่มนำเอาแนวทางการออกแบบสมัยใหม่มาใช้ในการออกแบบมากขึ้น แม้ว่าจะเป็นการ ‘สั่ง’ หรือ ‘แนะนำ’ ให้เหล่ากราฟิกดีไซน์เลือกใช้สไตล์เหล่านี้ก็ตาม
.

.
ทำไมหนังสือเล่มนี้ต้องปกสีชมพู …ก็เพราะสีเฉดชมพู-แดง คือสีที่เหล่ากราฟิกดีไซเนอร์เกาหลีเหนือเลือกใช้กันเป็นหลัก เพราะเป็นสี ‘Official’ ของทางรัฐบาลอีกด้วย ข้อสังเกตเพิ่มเติมที่น่าสนุกก็คือ ความเป็นเกาหลีเหนือมักถูกส่งผ่านภาพของขุนเขาสำคัญอย่าง Kamgang สื่อถึงความปึกแผ่นของประเทศ รวมถึงอาคารแลนด์มาร์คสำคัญต่างๆ น้อยครั้งมากที่กราฟิกดีไซน์จะมีบุคคลเข้ามาเป็นองค์ประกอบ การลงลึกถึงข้อความทางการเมืองที่ถูกส่งผ่านทางกราฟิกดีไซน์ก็น่าสนใจ ตัวอย่างเช่น บนกล่องปืนของเล่นมีภาพวาดที่สื่อถึงการไม่ยอมรับตะวันตกอย่างสหรัฐอเมริกา
.

.
นับเป็นหนังสือที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง เพราะแม้ว่าจะฉาบหน้าด้วยกราฟิกดีไซน์ก็ตาม แต่สิ่งที่อยู่เบื้องหลังอย่าง สังคม วัฒนธรรม และการเมือง ก็นับว่านี่คือหนังสือที่เหมาะอย่างยิ่งแก่การเป็นเจ้าของ อย่างน้อยก็เพื่อได้ลองถอดรหัส และเรียนรู้เรื่องราวจากแค่ฉลากอาหารกระป๋องสีจัดแผ่นเล็กนั่นเอง
.
Made in North Korea
Nicholas Bonner
£24.95 / Phaidon
.